Voor het eerst krijgt immaterieel erfgoed permanente locatie
Op vrijdag 20 december opende in het Nederlands Openluchtmuseum het Heersink Huis voor immaterieel erfgoed. De bezoeker maakt in het Huis, gevestigd op de bovenverdieping van de Houtloods, op allerlei manieren kennis met immaterieel erfgoed in Nederland, van kievitseieren zoeken, Eid al-Fitr (Suikerfeest) en carbidschieten tot Keti Koti. In het Huis komen een vaste tentoonstelling en wisselpresentaties waarin de bezoeker kan ontdekken wat immaterieel erfgoed is en welke vormen hij of zij zelf, bewust of onbewust, beoefend. Met het Huis krijgt immaterieel erfgoed voor het eerst in Nederland een permanente fysieke locatie. Het Heersink Huis voor immaterieel erfgoed wordt mede mogelijk gemaakt door Marnix Heersink, emigrant met Achterhoekse roots.
Ambachten
Immaterieel erfgoed (IE) is levend en dynamisch erfgoed dat overal om ons heen plaats vindt. Voorbeelden zijn festiviteiten, rituelen, ambachten en gebruiken die ons een gevoel van identiteit en continuïteit geven, die wij koesteren en van generatie op generatie doorgeven. Maar voor veel mensen is niet altijd duidelijk wat IE eigenlijk is.
Bloemencorso
Het Huis voor immaterieel erfgoed heeft verschillende thema-kasten met daarin tientallen objecten die met behulp van video’s en teksten het verhaal vertellen van IE. De kast Erfgoed verandert, hoezo? laat zien dat IE aan (maatschappelijke) verandering onderhevig is. Het eerste kievitsei wordt allang niet meer opgegeten maar beschermd, in plaats van Prins Carnaval duikt steeds vaker een Prinses op en het Suikerfeest is een traditie die tegenwoordig ook volop in Nederland gevierd wordt. In de kast is ook te ontdekken dat er maar weinig IE écht typisch Nederlands is, het wordt vaak beïnvloed door ontwikkelingen van buiten. Een afgeleide vorm van het bloemencorso wordt ook in Colombia gehouden, veel meer landen dan alleen Nederland vieren carnaval en op de ‘typisch Nederlandse’ midwinterhoorn wordt ook over de grens geblazen.
Straô rieën
De kast Doe jij ook mee? geeft aandacht aan IE dat zeer breed wordt gedragen (Koningsdag), IE dat vooral/alleen plaatselijk of regionaal navolg vindt (straô rieën, strandrijden, sinds de 17de eeuw op Schouwen Duivenland) of IE dat door bepaalde groepen wordt beoefend (Chanoeka). Het belang van de viering van Keti Koti wordt door steeds meer mensen onderschreven. Koningsdag kent vele lokale variaties (van de traditionele aubade tot de vrijmarkt).
Bewust Oplettende Carbid Knaller
Op naar de toekomst! besteedt aandacht aan het doorgeven en levend houden van IE, dat zich steeds weer aanpast aan de moderne tijd. In Nederland zijn intussen geen vakopleidingen meer tot smid. Daarom werkt men in Europees verband samen bij het opleiden van smeden. Shanties (zeemansliederen) worden voor de toekomst onder andere doorgegeven door het digitaliseren van muziek en tekst. Sommige Paasvuren werken tegenwoordig samen met organisaties als Natuurmonumenten om te zorgen dat er zo een bijdrage wordt geleverd aan natuurbeheer. In Drenthe waar aan carbidschieten wordt gedaan hebben ze de BOCK ingevoerd (Bewust Oplettende Carbid Knaller). Deze BOCK heeft oorbeschermers en schiet een rubberen bal in plaats van de oude melkbusdeksel.
Wist-je-Datjes
De vaste presentatie in het Huis voor immaterieel erfgoed zal tien jaar staan. Elk jaar is een wisseltentoonstelling gepland die aansluit bij de actualiteit en die in samenwerking met beoefenaars van IE zal worden georganiseerd. Op de wanden van de presentatie staan voor de bezoekers ‘Wist-je-Datjes’ over IE. Naast de drie kasten biedt de tentoonstelling veel interactieve onderdelen. De bezoeker kan het IE ruiken, beluisteren en beleven. Aan het eind van de tentoonstelling mag de bezoeker aangeven wat hij of zij nog mist aan IE.
Aanleiding voor het Huis
Sinds 2017 maakt Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland (KIEN) onderdeel uit van het Nederlands Openluchtmuseum. KIEN ondersteunt beoefenaars van IE bij het levend houden, promoten en doorgeven van hun IE. Daarnaast werkt KIEN aan kennisontwikkeling. De behoefte om de rijkdom van IE zichtbaar te maken heeft nu geleid tot een fysieke, permanente plek in het museumpark, en daarmee een vaste plek voor IE in Nederland.
Het Huis voor immaterieel erfgoed is geopend tot en met zondag 19 januari 2025. Daarna sluit het Nederlands Openluchtmuseum om op zaterdag 29 maart zijn deuren weer te openen voor het publiek.
